Sắc tố Melanin là gì và có phải là tác nhân khiến da sạm nám?

Melanin là sắc tố được sản xuất bởi tế bào Melanocytes, có vai trò bảo vệ da chống lại tia cực tím có trong ánh nắng. Melanin được sản sinh quá mức dẫn đến nám, tàn nhang và sạm da. Cùng RiTANA tìm hiểu về loại sắc tố này qua bài viết dưới đây.

Khi nhắc đến Melanin, nhiều người thường nghĩ đây là “thủ phạm” gây ra các rối loạn sắc tố da, dẫn đến tình trạng da ngăm đen cùng các vấn đề sạm nám. Tuy nhiên ở góc nhìn đa chiều, Melanin lại có vai trò bảo vệ làn da tránh bị tổn thương bởi ánh nắng mặt trời.

Những khám phá mới về Melanin sáng màu và tối màu sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại sắc tố này, tìm hiểu lý do vì sao nó được gọi là kẻ “lắm công, nhiều tội” của làn da, đâu là giải pháp giúp da trắng sáng nhưng vẫn khỏe đẹp?

Melanin là gì?

Melanin là sắc tố quyết định màu sắc làn da của mỗi người. Sắc tố da Melanin được tạo ra bởi các tế bào Melanocytes (tế bào biểu bì tạo sắc tố) nằm rải rác ở lớp đáy của thượng bì.

Số lượng tế bào Melanocytes ở tất cả mọi người là như nhau. Tuy nhiên, tùy vào từng chủng tộc, môi trường sống của mỗi người mà mỗi tế bào Melanocytes có thể tạo ra ít hoặc nhiều Melanin. (1)

Quy trình hình thành sắc tố da Melanin.

Thời gian gần đây, các nhà khoa học tại ĐH Newcastle (Anh) và ĐH Y tế Fujita (Nhật Bản) phát hiện ra Melanin có 2 loại chính, gồm: Melanin sáng màu (Pheomelanin) và Melanin tối màu (Eumelanin hay còn gọi là hắc sắc tố, loại này phổ biến nhất).

Hình ảnh cấu trúc của Melanin sáng và tối.

Màu da của mỗi người phụ thuộc vào 2 yếu tố: số lượng Melanin và tỷ lệ thành phần sắc tố Melanin sáng/tối được tạo ra. Theo đó, người có Melanin sáng màu nhiều thì da càng trắng. Ngược lại, người có Melanin tối màu cao thì sẽ tạo nên những vùng da sẫm màu, mà biểu hiện là các vết thâm, nám, tàn nhang như chúng ta thường thấy.

Có thể bạn quan tâm: Ăn gì để làm giảm sắc tố da melanin

Melanin có ở đâu? 

Melanin là một nhóm các sắc tố có trong cơ thể người, chịu trách nhiệm quyết định màu sắc của da, tóc và mắt. Melanin có thể được tìm thấy ở các vị trí sau:

• Da: Melanin tập trung nhiều nhất ở các tế bào hắc tố melanocyte trong lớp hạ bì của da. Melanin chi phối màu sắc của da, tóc và mắt. Nhiều melanin làm da sẫm màu hơn.
• Tóc: Trong sợi tóc, melanin nằm trong các hạt melanin xám và nâu. Chúng quyết định màu sắc của tóc, từ vàng nhạt đến nâu sẫm hoặc đen.
• Mắt: Trong mắt, melanin tập trung nhiều ở mống mắt, điều khiển màu sắc của mống mắt. Những người nhiều melanin ở mống mắt sẽ có màu mắt sẫm hơn.
• Não và các dây thần kinh: Một lượng nhỏ melanin cũng có trong não và dây thần kinh, được cho là có vai trò bảo vệ thần kinh.
• Các mô khác: Melanin cũng có hiện diện trong các mô khác như niêm mạc, nội tạng để giúp chống oxy hóa và bảo vệ khỏi tác hại của tia UV.

Như vậy, melanin phân bố rộng khắp cơ thể, tập trung nhiều nhất ở da, tóc và mắt để điều chỉnh màu sắc.

Vai trò của Melanin với làn da và cơ thể

Melanin là một chất hấp thụ ánh sáng hiệu quả, có khả năng tiêu tan hơn 99,9% tia UV hấp thụ (2). Loại sắc tố này được sinh ra với sứ mệnh cao cả, trong việc bảo vệ da và cơ thể trước hoạt động của quá trình oxy hóa và đặc biệt là các tác động gây hại của tia cực tím.

Melanin có chức năng quyết định màu da và bảo vệ da khỏi tia tử ngoại trong ánh nắng mặt trời.

Mặc dù vậy, Melanin lại được xem như “con dao hai lưỡi” khi tăng sinh quá mức và trở thành “thủ phạm” phá hoại khiến da sạm nám.

Có thể bạn quan tâm: 6 cách làm giảm sắc tố melanin

Các vấn đề về da khi Melanin tăng sinh quá mức

Melanin vẫn luôn được hình thành mỗi ngày, bởi sự tác động của men Tyrosinase (có trong tế bào Melanocytes) và các tác nhân từ môi trường (chủ yếu là do tia cực tím trong ánh nắng mặt trời). Đồng thời các yếu tố như rối loạn nội tiết tố và thần kinh cũng góp phần kích thích Melanin tăng cao. (3)

Khi có quá nhiều yếu tố gây hại tác động lên da với cường độ quá mức (ví dụ đi ra ngoài trời nắng, tiếp xúc với tia UV ở cường độ cao, stress…), hệ thống tế bào Melanocytes ở lớp đáy “nhận lệnh” liên tục và phản xạ tự nhiên sinh ra nhiều sắc tố Melanin hơn. Cơ chế này nhằm mục đích vận chuyển Melanin phân bố đồng đều trên bề mặt da và tạo lớp màng chắn bảo vệ da. Nếu xét đến đây, Melanin xứng đáng trở thành “công thần” của làn da.

Thế nhưng, Melanin nhanh chóng biến thành “kẻ tội đồ” khi xuất hiện quá nhiều trên lớp bề mặt da dẫn đến tình trạng da ngăm đen, tối màu. Đặc biệt khi các Melanin tối màu tập trung vượt mức tại một điểm hoặc một cụm, sẽ gây ra các vấn đề về da như:

• Tàn nhang: Là những nốt nhỏ li ti, có màu nâu sẫm, đỏ đen, xám, nâu nhạt… tùy vào từng loại da. Tàn nhang có thể nằm riêng lẻ hoặc liên kết thành từng mảng.
• Nám da: Làn da xuất hiện các đốm hoặc mảng nám màu nâu hoặc xám nâu. Vị trí nám thường xuất hiện là ở hai bên má, trán, cằm, môi trên…
• Da không đều màu: Là tình trạng xuất hiện các vùng da có màu khác nhau trên khắp cơ thể.

Các vấn đề về da  này tuy không gây khó chịu, đau rát nhưng lại có ảnh hưởng rất lớn đến thẩm mỹ.

Chúng ta sống ở khu vực gần xích đạo, nơi có cường độ tia UV cao, khả năng hình thành cơ địa có tỷ lệ Melanin tối màu lớn hơn Melanin sáng màu. Chính vì vậy người Việt Nam có làn da tối màu, dễ sạm nám hơn người Châu Âu.

Melanin tối màu chính là“thủ phạm” khiến da ngăm đen, sạm nám mà nhiều người còn chưa biết.

Một số cách cân đối melanin trong cơ thể

Để cân đối lượng melanin trong cơ thể một cách lành mạnh, bạn có thể thực hiện một số biện pháp sau:

• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Tia UV kích thích sản xuất quá mức melanin, gây sạm da.
• Sử dụng kem chống nắng, mũ rộng vành, quần áo bảo hộ khi ra ngoài để ngăn ngừa tia UV.
• Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C như cam, quýt, kiwi… giúp ức chế quá trình tổng hợp melanin.
• Vitamin E cũng có tác dụng ức chế sản xuất quá mức melanin hiệu quả.
• Sử dụng các sản phẩm làm trắng da an toàn như tinh chất hoa cúc, nham tuyết tran… để ức chế melanin.
• Ăn nhiều rau xanh, hoa quả để bù đắp lượng chất chống oxy hóa cho cơ thể.
• Uống đủ nước, ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng để ổn định quá trình sản xuất melanin trong cơ thể.

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu để có cách cân đối melanin phù hợp và an toàn nhất.
Có thể bạn quan tâm: Top viên uống trị nám tốt hàng tốt nhất

Vậy có nên “tiêu diệt” hoàn toàn Melanin để trị sạm nám và tàn nhang trên da?

Thực chất, Melanin là một tấm chắn giúp bảo vệ làn da hiệu quả. Nếu không có Melanin, da người bị giảm hoặc mất hẳn sắc tố, khi đó da trở nên nhạy cảm hơn, tăng nguy cơ bị bỏng nắng và mắc bệnh ung thư da.

TS Lê Thúy Tươi chia sẻ, vì chưa hiểu rõ vai trò thực sự của Melanin và chưa hiểu rõ bản chất Melanin có 2 loại với tính năng riêng biệt nên nhiều người đã áp dụng các biện pháp trắng da nguy hại (điển hình như dùng kem trộn trắng da cấp tốc, kem tẩy chứa nhiều chất độc hại hoặc truyền trực tiếp chất làm trắng vào cơ thể) nhằm triệt tiêu hoàn toàn sắc tố này. Kết quả là làn da trắng bật tông rất nhanh, nhưng lại nhợt nhạt, thiếu sức sống, không thực sự khỏe mạnh để chống lại các tác nhân gây hại từ môi trường bên ngoài (tia UV, khói bụi, hóa chất…).

Nguyên tắc để ngăn ngừa sạm nám, tàn nhang và nuôi dưỡng làn da trắng hồng, khỏe mạnh là không loại bỏ hoàn toàn Melanin, mà chỉ nên ức chế quá trình sản sinh Melanin bất thường, đồng thời giảm Melanin tối màu và tăng Melanin sáng màu theo phương pháp an toàn.

Các cách giảm Melanin trong da 

Một số cách giúp giảm lượng Melanin trong da như: 

• Liệu pháp laser: Sử dụng xung ánh sáng để loại bỏ những đốm da xỉn màu bằng cách phá hủy Melanin để cơ thể đào thải tự nhiên. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ có thể cải thiện những đốm nám và tàn nhang sẵn có. Sau khi điều trị, các đốm hoặc mảng da xỉn màu vẫn có thể xuất hiện và nếu thực hiện liệu pháp laser tại các cơ sở không uy tín có thể khiến da bị đổi màu, sẹo, nhiễm trùng…
• Dùng kem bôi: Là các sản phẩm bôi ngoài chứa các thành phần như axit kojic, vitamin C, axit glycolic, acid azelaic … có tác dụng hỗ trợ làm mờ những vùng da sạm màu. Hiệu quả của phương pháp này khá hạn chế, vì vậy cần phải kiên trì sử dụng trong thời gian dài và lựa chọn sản phẩm phù hợp với da để tránh gây dị ứng.
• Kem lột: Cơ chế của các loại kem lột là làm bong tróc lớp sừng bên ngoài nên giúp da sáng màu hơn. Nhưng phương pháp này chưa tác động đến sự tổng hợp Melanin nên chỉ có tác dụng tạm thời. Sau khi lột một thời gian, da sẽ xỉn màu trở lại nếu không biết cách chăm sóc.
• Viên uống trắng da: Là giải pháp chăm sóc da từ bên trong được nhiều người ưa chuộng. Khác biệt của viên uống sáng da là có thể ức chế quá trình tổng hợp Melanin và cùng lúc mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời khác. Tuy nhiên cần lưu ý, hiện nay trên thị trường cũng có rất nhiều viên uống trôi nổi, thành phần không rõ ràng, tiềm ẩn rất nhiều tác hại khôn lường cho sức khỏe.

Có thể bạn quan tâm: Cách trị nám chân đinh tại nhà đơn giản

Tóm lại, sắc tố Melanin không chỉ quyết định màu sắc làn da, mái tóc hay đôi mắt mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của tia UV. Việc hiểu rõ cơ chế hình thành và cân bằng melanin giúp bạn chăm sóc làn da khỏe mạnh, đều màu và tươi sáng hơn mỗi ngày. Hãy duy trì lối sống lành mạnh, kết hợp dinh dưỡng và bảo vệ da đúng cách để melanin hoạt động tối ưu, mang lại vẻ đẹp tự nhiên bền vững.